Winkelwagen
Expert samenwerking - Akoestiek: DGMR
Peter Bijvoet van ingenieurs- en adviesbureau DGMR: “Goede akoestiek verbetert het welzijn en de productiviteit”
Goede akoestiek draagt bij aan het comfort van de werkomgeving én aan de productiviteit van medewerkers. Daarom besteden we er in onze vitaliserende werkomgevingen veel aandacht aan. Dat doen we met oplossingen zoals akoestische schermen en boxen. Én door samen te werken met externe experts in akoestiek, zoals Peter Bijvoet van ingenieurs- en adviesbureau DGMR. “Uit onderzoek blijkt dat geluid grote invloed heeft op het welbevinden van mensen. Het loont dus om te investeren in goede akoestiek.”
Akoestisch advies
“Mijn fascinatie ligt in de beleving van ruimten. Dat wat een openbare ruimte of een gebouw tot een prettige of boeiende plek maakt om te bezoeken of te verblijven. Vooral de akoestische beleving heeft daarbij mijn interesse: de wisselwerking tussen geluid en een ruimte. Na mijn bouwfysische opleiding volgde ik nog een paar specifieke akoestische opleidingen, maar ik leerde vooral veel on the job. De akoestische advisering voor bouwprojecten beperkte zich bij ingenieurs- en adviesbureau DGMR in het begin voornamelijk tot woningbouw en kantoren. Maar een jaar of twintig geleden zijn we ons ook gaan richten op advies voor complexe akoestische projecten zoals theaters, scholen voor de kunsten en poppodia. Toen het nieuwe werken opkwam, kwam daar de akoestiek in de open kantooromgeving bij. Ook daarin is de akoestiek complex, omdat je een open ruimte combineert met meerdere werkplekken en werkactiviteiten.”
‘In een kantoortuin is de akoestiek complex omdat je meerdere werkplekken en activiteiten in één open ruimte combineert.’
Akoestiek van invloed op welbevinden
“Uit onderzoek van ons dochterbedrijf bba binnenmilieu en van andere partijen blijkt dat geluid grote invloed heeft op het welbevinden van mensen. In een kantooromgeving is geluidhinder, na het thermisch comfort, de tweede oorzaak van ontevredenheid over de werkomgeving. Mensen raken afgeleid, voelen zich onrustig, krijgen hoofdpijn en worden moe. Dat zorgt ervoor dat in een open kantooromgeving de productiviteit met zo’n 7% daalt en het ziekteverzuim kan wel met 60% toenemen. Vertaal je dit in geld, dan loont het om te investeren in een goede akoestiek.”
Balans in open werkomgeving
“In de open werkomgeving heb je te maken met een gevoelige balans. Want de openheid van de ruimte en de interactie die je er wilt stimuleren, staan op gespannen voet met de ideale akoestiek voor ieder individu. Een belangrijk aandachtspunt bij het ontwerp van een werkomgeving is dan ook dat er een passende ruimte moet zijn bij de activiteiten die de medewerkers in een organisatie doen. Zo moeten er ruimtes zijn waar ze zich kunnen afzonderen om geconcentreerd te werken. En plekken waar ze kunnen overleggen zonder collega’s lastig te vallen. Denk aan het bedrijfsrestaurant of een informele overlegplek.”
Hoe wil je werken?
“Voordat ik akoestisch advies geef, heb ik eerst een uitgebreid gesprek met mijn opdrachtgevers. Daarin vraag ik hoe ze in de organisatie willen werken, hoe ze de werkomgeving gebruiken, wat voor functies ze hebben en welke activiteiten ze uitvoeren. Zo krijg ik een beeld van de organisatie en wat ze nodig hebben. En dan gaan we kijken naar welke activiteiten we het beste in welk deel van het kantoor kunnen situeren. Wat is een goede plek voor het callcenter? Of waar creëren we ruimtes voor mensen die veel overleggen? En voor mensen die juist vaak geconcentreerd werken? Dit nadenken over verschillende akoestische omgevingen voor verschillende activiteiten in de werkomgeving, zie je ook terug in de ISO 22955. Dat is de internationale standaard voor akoestiek in een open kantooromgeving. Deze standaard geeft concrete richtwaarden voor verschillende types van kantoorruimtes.”
Richtlijn Rijksvastgoedbedrijf
“Een van onze opdrachtgevers is het Rijksvastgoedbedrijf. Zij beheren enorm veel vierkante meters kantooromgeving. Uit een samenwerking van de bouwfysische adviesbureaus met het Rijksvastgoedbedrijf is het ‘Handboek Bouwfysische Kwaliteit Gebouwen’ voortgekomen. Een handboek dat een onderbouwing geeft voor te hanteren bouwfysische eisen bij het ontwerp van een gebouw, en dus ook akoestische eisen. Dat gaat ook over de geluidisolatie van binnenwanden en de akoestiek van een open werkomgeving. Gebruik van het handboek leidt tot een werkomgeving waarin goed is nagedacht over geluidisolatie, geluidafscherming, absorptie van geluid en het voorkomen van hinderlijke reflecties.
Wat je ziet is wat je hoort
“Meestal geeft een architect een aanzet voor een plattegrond, want deze vertaalt het functioneel programma van eisen naar een ontwerp. Dan volgt het moment dat ik de dialoog met de architect aanga over de akoestiek van de ruimte. Op dat moment ontmoeten functioneel ontwerp en de akoestiek elkaar. Samen bespreken we de indeling van de plattegrond van de verschillende verdiepingen en de soorten werkplekken daarin.
Bij een open kantooromgeving streef ik naar het creëren van een diffuse ruimte: een open werkomgeving met daarin inrichtingselementen zoals halfhoge en hoge kasten, akoestische wanden en schermen, maar ook vergaderruimtes, belcellen en concentratiewerkplekken. Met al die elementen maken we een indeling die de ruimte opdeelt. Een gouden regel daarbij is ‘wat je ziet is wat je hoort’. Je wilt niet de hele ruimte overzien, want dat betekent dat spraak ook de hele ruimte over gaat. Daarom zijn inrichtingselementen nodig die de ruimte – en het geluid – breken. Belangrijk want daarmee voorkom je een ongestoorde voortplanting van geluid en vervelende geluidsreflecties.”
‘Met inrichtingselementen breek je de ruimte en dus het geluid.’
Geluid maskeren
“Afgesloten ruimtes zoals een concentratiewerkplek of vergaderruimte hebben wanden met geluidisolatie, maar ook een deur. En een deur heeft maar een beperkte geluidsisolatie. Als de deur van een concentratiewerkplek grenst aan een open werkomgeving, kan dit voor overlast zorgen. Juist omdat de concentratiewerkplek erg stil is vanbinnen, valt het geluid in de open werkomgeving meer op. Bij het plaatsen van concentratieplekken ben ik er dus alert op waar de deur zit ten opzichte van de werkclusters in de open werkomgeving. Bij een vergaderruimte is dit minder relevant omdat daarin wordt overlegd en het geluid uit naastliggende ruimten minder opvalt. Het geluid wordt gemaskeerd. Soms adviseer ik om het geluid van installaties of luchtbehandeling in concentratiewerkplekken iets te verhogen. Een lichte ruis maskeert de geluiden van buitenaf. En dat leidt dus minder af.”
Werkclusters
“In de open ruimte is het zoeken naar de balans tussen enerzijds verstaanbaarheid en goed samenwerken en anderzijds akoestische privacy. Dit doen we door werkclusters te creëren van maximaal acht werkplekken. Daar kunnen mensen in een team met elkaar achter de computer werken en goed verstaanbaar met elkaar kort overleggen. Vaak plaatsen we een absorberend schot tussen de bureaus. Dat geeft wat afscherming van geluid en absorbeert dicht bij de werknemer enigszins het stemgeluid van bijvoorbeeld een telefoongesprek. Absorberende schotten dragen ook bij aan de akoestiek van de open werkomgeving als geheel.”
‘In de open werkomgeving is het zoeken naar balans tussen verstaanbaarheid en akoestische privacy.’
Afscherming tussen clusters
“Tussen de werkclusters plaatsen we meestal een bijna verdiepingshoog geluidsabsorberend scherm. Zo blijven de werkclusters gescheiden en leiden de teams uit de verschillende clusters elkaar niet af. De interieurarchitect kan het scherm zo leuk maken als gewenst. Het kan begroeid zijn met planten in potjes, het kan een naar wens geprint doek zijn of een geperforeerde wand van hout. Ook een glazen wand is mogelijk, maar dat absorbeert weer geen geluid. Voordeel van een glazen wand is dat je – als je iets hoort aan de andere kant – je direct ziet wat er gebeurt of aan de hand is. Gebleken is dat geluiden van aangrenzende werkplekken dan als minder storend worden ervaren.”
Hard vlak
“Ook het middengebied van een open kantooromgeving waar de looproutes zijn, vraagt om akoestische aandacht. Halfhoge kasten, voorzien van absorberend materiaal, vormen een scheiding tussen de werkclusters en de looproutes en dempen het geluid. Ook leent het middengebied zich om er vergaderruimtes of concentratieplekken te plaatsen. Die breken de ruimte, dus ook het geluid. In de open ruimte heb je soms hele lange zichtlijnen. Daarbij is het belangrijk dat er aan het eind van zo’n zichtlijn geen hard vlak is, zoals een muur. Want dan reflecteert het geluid en ontstaat er een late reflectie die mensen waarnemen als galm. Je kunt dat voorkomen door de muur te voorzien van geluidsabsorberend materiaal of een akoestisch schilderij.”
Omgeving voor verschillende activiteiten
“Een goede afstemming met architect en opdrachtgever én een goede bouwkundige uitwerking leiden tot een werkomgeving waar mensen prettig kunnen werken. En waar iedereen ongestoord én zonder te storen verschillende activiteiten kan uitvoeren. Variatie in ruimtes is daarbij belangrijk. Zodat je op het juiste moment de juiste plek kunt kiezen voor wat je gaat doen: bijvoorbeeld een bila in de koffiebar, een vergadering in de vergaderruimte of een concentratieplek om je rapport af te maken.”
Tip!
“Creëer een bibliotheekruimte in plaats van altijd die concentratiewerkplekken: een fijne plek waar het stil is en waar je met collega’s in alle rust kunt samenwerken.”
